W listopadzie 1918 roku Bielsko i Biała istniały jako dwa odrębne miasta. Był to czas tuż po zakończeniu I wojny światowej, niespokojny i pełen obaw mieszkańców o swoją przyszłość. W Białej, zamieszkiwanej w dużej mierze przez Polaków, z radością przyjmowano wiadomości o odradzającym się państwie Polskim. Inaczej sprawa miała się w Bielsku, gdzie w większości ludność niemiecka reagowała z niepokojem i niejednokrotnie wrogo na wieści o przyłączeniu miasta do wolnej Polski.

1 listopada 1918 roku, polscy mieszkańcy Białej, pod wodzą dr Mikulskiego oraz oficerów i żołnierzy pochodzenia polskiego z austriackiego garnizonu, zbrojnie opanowali miasto. W akcji wzięło udział wielu uczniów szkół średnich i skautów. Na budynkach zawisły biało czerwone flagi. Dr Mikulski wspominał: w dniu 31 października przed południem otrzymałem od porucznika 55 pp. Bolesława Kańskiego z Bielska list, w którym prosił imieniem własnym i oficerów Polaków tegoż pułku o wyznaczenie godziny, w której mógłby na moje ręce jako działacza narodowego w Białej, złożyć z kolegami przysięgę na wierność Polsce. 55 Pułk Piechoty Cesarskiej składał się w większości z Rusinów, jednak w dużej mierze kadrę oficerską stanowili w nim Polacy.

Tego samego dnia w Bielsku Niemiecka Rada Narodowa zobowiązała magistrat miasta do ślubowania wierności Austrii. Niemcy stworzyli również w mieście swoją własną organizację zbrojną. Doszło do starć między Niemcami i Polakami o broń pozostawioną przez Austriaków w koszarach Galicyjskiego Regimentu Ułanów Arcyksięcia Karola w Leszczynach. W międzyczasie odbyły się również pertraktacje między nową lokalną polską i niemiecką władzą. Niemcom nie podobały się wprowadzane polskie porządki, a pertraktacje nie przynosiły przełomu. Zmieniło się to dopiero 5 listopada, kiedy do Bielska-Białej, przyjechał gen Franciszek Aleksandrowicz, który dowodził wojskami polskimi na Śląsku. Postawił Niemcom twarde warunki do podporządkowania się polskiej władzy.

17 listopada, kiedy do miasta wkroczyły oddziały wojska polskiego, dowodzone przez generała Aleksandrowicza, na kolejowym dworcu głównym zawisła polska flaga. 7 grudnia niemiecki burmistrz Edmund Eichler ślubował wierność Rzeczypospolitej. Tym samym Bielsko i Biała rozpoczęły nowy rozdział swojej historii w granicach odrodzonego Państwa Polskiego.

Grafika: Mateusz Ślozowski