Ekologiczne zmiany w Bielsku-Białej: podsumowanie sześciu lat działań

Z początkiem marca nastąpi zmiana na stanowisku naczelnika Wydziału Ochrony Środowiska i Energii Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej. Danuta Przybyło, kierująca tym wydziałem przez ostatnie sześć lat, odchodzi na emeryturę. To dobry moment, by podsumować, co w tym czasie zmieniło się w mieście w zakresie ochrony środowiska i szeroko rozumianej ekologii.

W roku 2019 w Bielsku-Białej wdrożono nową procedurę ochrony drzew przy inwestycjach, tzw. karty drzew. Określają one sposób prowadzenia prac inwestycyjnych tak, aby jak najmniej ingerować w drzewostan. Dodatkowo, nad inwestycjami dotyczącymi zieleni czuwa zewnętrzny nadzór dendrologiczny. Skuteczność tych procedur mieszkańcy mogli zobaczyć na przykładzie rewitalizacji Parku Włókniarzy czy Parku za Ratuszem, ale też każdej inwestycji drogowej.

Od 2020 roku w Bielsku-Białej działa system monitoringu jakości powietrza. Na specjalnej stronie internetowej dane prezentowane są w czasie rzeczywistym. Mieszkańcy mogą zobaczyć, jaki stan powietrza jest w danej chwili w różnych lokalizacjach – bardzo dobry, dobry, umiarkowany, dostateczny, zły czy bardzo zły. System dostępny jest przez stronę internetową oraz w aplikacji na telefon. Obecnie monitoring odbywa się za pomocą 35 czujników – 10 urządzeń Syngeos zainstalowanych na budynkach szkół oraz 28 tzw. ekosłupków ustawionych w przestrzeni publicznej.

W ostatnich latach w mieście realizowana jest idea tworzenia parków kieszonkowych, czyli niewielkich terenów zielonych, które mogą być zorganizowane w wolnym, niewykorzystywanym miejscu. Powstają one przy współpracy z Wydziałem Gospodarki Miejskiej i Wydziałem Inwestycji Urzędu Miejskiego. I tak od kilku już lat mieszkańcom służy ogród różany na terenie Willi Sixta, ogród motyli przy ulicy Żywieckie Przedmieście, a także trwają prace nad tajemniczym ogrodem w części niegrzebalnej starego cmentarza żydowskiego przy ulicy Cieszyńskiej. Miasto chroni także cenne okazy drzew. W ostatnim czasie ustanowiono 10 nowych pomników przyrody, obecnie na terenie miasta jest ich 72.

Ostatnie lata to też miejski program dotowania mikroretencji "Bielsko-Biała łapie deszcz", za który miasto dostało wyróżnienie Ministra Środowiska i Klimatu – tytuł "Miasto z klimatem". Program zachęcał mieszkańców do efektywnego gospodarowania wodą opadową na terenie własnych posesji i dotował zakup zbiornika na deszczówkę. Z programu skorzystało 2770 beneficjentów, a łączna kwota dotacji wyniosła 2 mln zł.

W 2021 roku Wydział Ochrony Środowiska i Energii wprowadził programy dotacyjne "Zielone dachy dla mieszkańców Bielska-Białej" i "Zielona energia dla mieszkańców Bielska-Białej". Realizacja programu "Zielona energia" przyczyniła się do zwiększenia ilości energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii, a zastosowanie zielonych dachów zmniejsza efekt tzw. wyspy ciepła, przyczyniając się do zwiększenia obszarów zielonych oraz do retencjonowania wód deszczowych.

W 2020 roku wydział uruchomił unijny projekt grantowy o wartości ponad 15 mln zł pn. "Odnawialne źródła energii dla mieszkańców Bielska-Białej". W ramach programu w latach 2020-2023 zainstalowano 876 instalacji OZE, w tym 619 instalacji fotowoltaicznych, 38 instalacji kolektorów słonecznych oraz 80 pomp ciepła do c.w.u. i 139 pomp ciepła do c.o. Ponadto samorząd w 2022 r. uruchomił projekt dotacyjny ze środków budżetu miasta pn. "Zielona energia dla miasta Bielska-Białej". W latach 2020-2023 udzielono 176 dotacji na łączną kwotę ponad 875 tys. zł. W 2024 r. udało się uruchomić nowy projekt unijny pn. "Odnawialne źródła energii dla mieszkańców Bielska-Białej i Zebrzydowic" o łącznej wartości prawie 43 mln zł.

Do końca roku 2024 udało się w mieście wymienić ponad 8 tysięcy starych źródeł ciepła na paliwa stałe, co przyczyniło się do znaczącej poprawy jakości powietrza. Do roku 2027 - zgodnie z wymaganiami tzw. Uchwały antysmogowej - należy wymienić wszystkie pozostałe źródła ciepła na paliwa stałe, które nie spełniają określonych norm emisyjnych i sprawności spalania (ok. 4 tys.), co powinno znacząco przyczynić się do dalszej poprawy jakości powietrza w naszym mieście.

Wydział Ochrony Środowiska i Energii realizuje też szereg działań ekoedukacyjnych. Areną tych działań jest powstałe w 2023 roku Centrum Edukacji Ekologicznej Ekosynteza przy ulicy Grotowej 11. W organizowanych przez placówkę działaniach wzięło do tej pory udział ponad 8.000 dzieci, młodzieży i dorosłych. Wydział prowadzi kampanię edukacyjną "Bielsko-Biała chroni klimat", w której w okresie od 2019 r do 2024 r. udział wzięło około 24.000 osób. W ramach kampanii uczniowie bielskich szkół podstawowych i średnich, ale też dzieci z przedszkoli, poprzez zabawę uczą się o zrównoważonym rozwoju, oszczędzaniu energii, ochronie klimatu i gospodarce odpadami.

Od połowy 2021 roku w budynku Urzędu Miejskiego działa punkt konsultacyjny, w którym można dowiedzieć się wszystkiego o ogólnopolskim programie "Czyste Powietrze", wypełnić wniosek o dofinansowanie, a także zasięgnąć informacji o innych inicjatywach Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Z kolei od połowy 2022 roku w Urzędzie Miejskim - w ramach projektu Life Śląskie. Przywracamy błękit - zatrudniony został ekodoradca, który pomaga mieszkańcom w podejmowaniu decyzji związanych z obniżeniem kosztów używania energii oraz ze stosowaniem odnawialnych źródeł energii.

W 2022 roku przedstawiciele miasta oraz m.in. spółek miejskich – w sumie 11 podmiotów - podpisali porozumienie w sprawie powołania klastra energii. Klaster został utworzony po to, aby wytwarzać i równoważyć zapotrzebowanie, dystrybucję lub obrót energią z odnawialnych źródeł. Liderem klastra jest miasto Bielsko-Biała, a funkcję koordynatora pełni Agencja Rozwoju Regionalnego. W 2021 roku Urząd Miejski w Bielsku-Białej otrzymał Ekolaur, a w 2022 roku tytuł Zielonego Orła Rzeczpospolitej.

Oceniając Bielsko-Białą, kapituła porównywała nasze miasto z innymi samorządami, ale przede wszystkim analizowała zmiany, jakie dokonały się w nim w ostatnich latach. Dzięki dwóm obwodnicom udało się wyprowadzić główny ruch tranzytowy z centrum miasta. Najstarsze zabytkowe kamienice, położone najczęściej w centrum miasta, także są objęte działaniami proekologicznymi. Tam, gdzie to możliwe, są one podłączane do miejskiej sieci ciepłowniczej. Wspólnoty mieszkaniowe, które zlikwidują ogrzewanie węglowe, mogą otrzymać dotację do wykonania wewnętrznych instalacji central